ปลวก (Termite) 

ปลวก เปนแมลงที่มีความสําคัญในแงเศรษฐกิจมากมีทั้งคุณและโทษ ในแงประโยชน ปลวกจัดเปนสวนหนึ่งของสังคมปาไมที่สําคัญมาก เปนทั้งผูสรางและผูทําลายในระบบนิเวศ โทษของปลวกนั้นเกิดขึ้น เพราะวาปลวกเปนแมลงที่ตองการเซลลูโลสเปนอาหารหลักในการดํารงชีวิต และเซลลูโลสนั้นเปนสวนประกอบที่สําคัญของเนื้อไม ดังนั้นเราจึงพบปลวกเขาทําลายความเสียหายอยางรุนแรงใหแกไม หรือโครงสรางไมภายในอาคารบานเรือน รวมถึงวัสดุขาวของ เครื่องเรือน เครื่องใชตางๆ ที่ทํามาจากไม และผลิตภัณฑอื่นๆ ที่มีเซลลูโลสเปนสวนประกอบ
 

ในประเทศไทยมีปลวกแพรกระจายอยูกวาหนึ่งรอยหาสิบชนิด แตมีเพียง สิบกวาชนิดเทานั้นที่กอให เกิดความเสียหายตอไม้ที่นํามาใชประโยชน ปลวกใตดินจัดเปนปลวกที่มีความสําคัญทางเศรษฐกิจสูงที่สุด โดยกอใหเกิดความเสียหายตออาคารบานเรือน คิดเปนมูลคาปละหลายรอยลานบาท การเขาทําลายของปลวกชนิดนี้เริ่มต้นจากปลวกที่อาศัยอยูใตพื้นดินทําทอทางเดินดิน ทะลุขึ้นมาตามรอยแตกแยกของพื้นคอนกรีต หรือรอยตอเชื่อมระหวางผนัง เสา หรือคานคอดิน เพื่อเขาไปทําลายโครงสรางไมตางๆภายในอาคาร เชน เสา และคานไม พื้นปารเก คราวเพดาน คราวฝา ไม วงกบประตู และหนาตาง เปนตน

ในการดํารงชีวิตของปลวกใตดิน นอกจากอาหารแลว ความชื้น เปนปจจัยที่สําคัญในการดํารงชีวิต ของปลวกอีกประการหนึ่ง ขอมูลทางชีววิทยาและนิเวศวิทยาของปลวกนี้ ชวยใหสามารถวางแผนและวาง แนวทางในการควบคุมปลวกประเภทนี้ไดอยางมีประสิทธิภาพ โดยมีวีธีดําเนินการหลายวิธีมีทั้งการใชสารเคมีและไมใชสารเคมี เชน การใช้เหยื่อกำจัดปลวกยกรัง, การทําใหพื้นดินภายใน และภายนอกอาคารเปนพิษ หรือการทําใหเนื้อไมเปนพิษเพื่อให้ปลวกใชเปนอาหารไมได ซึ่งขั้นตอนในการควบคุมปลวกนี้ มีไว้เพื่อชวยป้องกันและลดความเสียหายต่อทรัพย์สิน และชวยยืดอายุการใชประโยชนไมใหคงทนถาวรยิ่งขึ้น

ชีววิทยาของปลวก

ปลวกเปนแมลงที่มีความเปนอยูแบบสังคม มักอยูรวมกันเปนกลุมใหญภายในรัง โดยทั่วไปมีนิสัยไม ชอบแสงสวาง ชอบที่มืดและอับชื้น ประชากรปลวกมีการแบงแยกหนาที่การทํางานออกไปตามวรรณะตางๆ รวม 3 วรรณะ คือ วรรณะสืบพันธุ หรือแมลงเมา ประกอบดวยตัวเต็มวัยที่มีปกทั้งเพศผูและเพศเมีย ทําหนาที่สืบพันธุ์และขยายพันธุ์โดยจะบินออกจากรัง เมื่อสภาพความชื้นในอากาศเหมาะสม เล่นไฟเพื่อจับคูกันแลวจะสลัดปก ผสมพันธุกัน และหาพื้นที่ที่เหมาะสม (มีอาหารและความชื้นที่เหมาะสม) เพื่อสร้างรังและวางไข วรรณะกรรมกร หรือปลวกงาน เปนปลวกตัวเล็กสีขาวนวล ไมมีปก ไมมีตาใชหนวดเปนอวัยวะรับความรูสึกคลําทาง ทําหนาที่สรางรัง ทําความสะอาดรัง ดูแลไข เพาะเลี้ยงเชื้อราและซอมแซมรังที่ถูกทําลาย ที่สำคัญทำหน้าที่ออกหาอาหารมาเลี้ยงสมาชิกทั้งรัง   วรรณะทหาร  เปนปลวกที่มีหัวโตสีเขมและแข็ง มีกรามขนาดใหญ ซึ่งดัดแปลงไปเปนอวัยวะคลายคีมที่มีปลาย แหลมคม เพื่อใชในการตอสูกับศัตรูที่มารบกวนสมาชิกภายในรัง ไมมีปก ไมมีตา ไมมีเพศ บางชนิดจะ ดัดแปลงสวนหัวใหยื่นยาวออกไปเปนงวง เพื่อกลั่นสารเหนียวปลอยหรือพนไปติดตัวศัตรู ทําใหเคลื่อนไหวไมไดหรืออาจทําใหตายได    วรรณะอื่นๆ ของปลวก   ราชาปลวก ราชินีปลวก

วงจรชีวิตของปลวก

การสรางอาณาจักรหรือนิคมของปลวก เริ่มตนขึ้นเมื่อฤดูกาลเหมาะสม สวนใหญมักเปนชวงหลังฝนตกปละประมาณ 2-3 ครั้ง โดยแมลงเมาเพศผูและเพศเมีย (alate or winged reproductive male or female) บินออกจากรังในชวงพลบค่ําเพื่อมาเลนไฟ จับคูผสมพันธุกันสําหรับปลวกใตดินที่เขาทําลายอาคารบานเรือนมักจะบินออกจากรังเวลาประมาณ 18.30-19.30 น. จากนั้นสลัดปกทิ้งไป แลวเจาะลงไปสรางรังในดินบริเวณที่มีแหลงอาหาร และความชื้น หลังจากปรับสภาพดินเปนที่อยูอาศัยแลว ประมาณ 2-3 วัน จึงเริ่มวางไขเปนฟองเดี่ยวๆ และ จะเพิ่มจํานวนมากขึ้นเรื่อยๆ จนอาจถึงวันละหลายพันฟอง ไขจะฟกออกมาเปนตัวออน (larva) และ เจริญเติบโตโดยมีการลอกคราบจนเปนตัวเต็มวัย ไขรุนแรกจะฟกออกมาเปนปลวกไมมีปกและเปนหมัน สารเคมีที่เรียกกันวาฟโรโมนหรือสารที่ผลิตออกมาจากทวารหนักของราชินีเพื่อใหตัวออนกิน จะเปนตัว กําหนดใหตัวออนพัฒนาไปเปนปลวกวรรณะตางๆ เชน ปลวกงาน (Worker) ปลวกทหาร (Soldier) แมลงเม่า (Swarmer) ตัวออนบางสวนจะเจริญเติบโตเปนปลวกวรรณะสืบพันธุรอง (supplementary queen king) ทําหนาที่ผสมพันธุ และจะออกไขเพิ่มจํานวนประชากรในกรณีราชา (king) หรือราชินี ( queen) ของรังถูกทําลายไป

นิเวศวิทยาของปลวก

สภาพความเปนอยูหรือสภาพทางนิเวศวิทยารวมถึงอุปนิสัยในการกินอาหารของปลวก แตกตางกันออกไปแลวแตชนิด และประเภทของปลวก ซึ่งสามารถจําแนกอยางกวางๆ เปน 2 ประเภท โดยใชแหลงที่อยูอาศัยเปนหลัก ดังนี้   ปลวกที่อาศัยอยู่ในไม้ ปลวกที่อาศัยอยู่ในดิน ปลวกที่อาศัยอยู่ในไม้ ปลวกชนิดนี้ตลอดชีวิตจะอาศัย และกินอยูภายในเนื้อไม โดยไมมีการสรางทางเดิน มาติดตอกับพื้นดินเลย ลักษณะโดยทั่วไปที่บงชี้วามีปลวกในกลุมนี้เขามาทําลายไม คือ จะพบวัสดุแข็งเปนเม็ดกลมรีอยูภายในเนื้อไมที่ถูกกินเปนโพรง หรืออาจรวงหลนออกมาภายนอกตามรูที่ผิวไม เราอาจแบงปลวก ประเภทนี้เปนกลุมยอยลงไปอีกตามลักษณะของความชื้นของไมที่ปลวกเขาทําลาย ดังนี้   ปลวกไมแหง (Dry-wood Termite)  ปลวกชนิดนี้อาศัยอยูในไมที่แหงหรือไมที่มีอายุงานมานานและมีความชื้นต่ำ โดยปกติมักจะไมคอยเห็นตัวปลวกชนิดนี้อยูนอกชิ้นไม แตจะพบวัสดุแข็งรูปกลมรี กอนเล็กๆ กองอยูบนพื้น บริเวณโคนเสา ฝาผนังหรือโครงสรางไมที่ถูกทําลาย โดยทั่วไปปลวกชนิดนี้จะทําลายไมเฉพาะภายในชิ้นไม โดยเหลือผิวไมดานนอกเปนฟลมบางๆ ไว ทําใหมองดูภายนอกเหมือนไมยังอยูในสภาพดี           ปลวกไมเปยก (Damp-wood Termite) ปลวกชนิดนี้มักอาศัยและกินอยูในเนื้อไมของไมยืนตนหรือไมลมตายที่มีความชื้นสูง      ปลวกที่อาศัยอยู่ในไม้ ปลวกที่อาศัยอยู่ในดิน ปลวกที่อาศัยอยูในดิน ปลวกประเภทนี้จะอาศัยอยูในดินแลวออกไปหาอาหารที่อยูตามพื้นดิน หรือเหนือพื้นดินทั่วไป โดยสวนใหญจะทําทอทางเดินดินหอหุมตัว เพื่อปองกันการสูญเสียความชื้น และหลบซอนตัว จากศัตรูที่มารบกวน ซึ่งสามารถจําแนกเปน 3 พวก คือ    ปลวกใตดิน (Subterranean Termite) เปนปลวกที่อาศัยและทํารังอยูใตดิน เชน ปลวกในสกุล Coptotermes, Microtermes, Ancistrotermes และ Hypotermes เปนตน     ปลวกที่อยูตามจอมปลวก (Mound-building Termite)  เปนปลวกที่สรางรังขนาดกลางถึงขนาดใหญอยูบนพื้นดิน     ปลวกที่อยูตามรังขนาดเล็ก (Carton nest Termite)  เปนปลวกที่สรางรังขนาดเล็กอยูบนดินหรือเหนือพื้นดิน เชนตามกิ่งไม ตนไม เสาไฟฟาหรือโครงสรางภายในอาคาร เชน ปลวกในสกุล Microcerotermes, Dicuspiditermes, Nasutitermes และ Hospitalitermes เปนตน      ชนิดของปลวกที่สําคัญที่เขามาทําลายไมใชสอย คือ  ปลวกใต้ดิน            ปลวกใตดินที่สําคัญ คือ Coptotermes Gestroi และ Coptotermes Havilandi ปลวกใตดินชนิด C. Gestroi จัดเปนปลวกที่มีความสําคัญทางเศรษฐกิจสูงที่สุดในประเทศ รอยละ 90 ของอาคารที่ถูกทําลายเกิดจากการเขาทําลายของปลวกชนิดนี้ และกวา 90 % พบเข้าทํา ความเสียหายตออาคารบานเรือนที่อยูในเขตเมือง นอกจากนี้แลวปลวก Odontotermes Proformosanus และปลวกในสกุล Schedorthinotermes, Ancistrotermes และ Microtermes อาจพบเขาทําความเสียหายตอไมใชประโยชนภายนอกอาคาร หรืออาคารบานเรือนที่อยูในเขตชนบท